آیا جناب لیلا ـ مادر حضرت علی اکبر(علیه السلام) در کربلا حضور داشتند؟
پاسخ :
مراجعه به کتب تاریخی و آثار نویسندگان معاصر، چنین به دست می‎دهد که جناب لیلا در کربلا نبوده است.
استاد شهید مرتضی مطهری مسأله‎ی حضور لیلا در کربلا و در نتیجه افسانه‎ها و قصه‎هایی که درباره‎ی ایشان گفته شده را یکی از موارد تحریف در تاریخ کربلا می‎داند و آن را با استدلال رد می‎نماید.[1]
محدث قمی می‎گوید: «ظاهر آن است که لیلا در کربلا نبوده و من در کتب معتبر ندیدم.»[2]
در جای دیگر می‎نویسد: «در کتب معتبر، ذکری از بودن لیلا در کربلا، یا در کوفه و شام نیست.»[3] همچنین از سخن قاتل علی اکبر که می‎گوید:
علیّ آثام العرب ان مرّ بی یفعل مثل ما کان یفعل ان لم اثکل اباه.[4]
گناه تمامی عرب به گردن من، اگر این جوان از کنار من بگذرد و پدر را به عزایش داغدار نسازم.» در حالی که در عرف می‎گویند: «مادرش را به عزایش بنشانم»؛ اما وی فقط از پدرش یاد می‎کند؛ از این رو استفاده می‎شود که نه تنها لیلا در کربلا نبوده، که اصلاً در قید حیات نیز نبوده است.
مرحوم دکتر محمد ابراهیم آیتی در این زمینه می‎نویسد: «از مادر علی اکبر، یعنی لیلا، دختر ابی مرة بن مسعود، هم نامی در جریان فاجعه کربلا به میان نیامده است و هیچ نمی‎دانم که ایشان در این تاریخ زنده بوده است یا نه؟… از همسران امام تنها کسی که در این سفر همراه امام(ع) بوده، رباب دختر امرؤالقیس است.[5]
بنابراین با توجه به قرائن و شواهد یاد شده، جناب لیلا در کربلا نبوده‎است؛ در نتیجه آن داستان‎ها و افسانه‎هایی که در جریان حادثه کربلا به او نسبت داده می‎شود، بی‎اساس و غیر واقعی است. در پایان تذکر این نکته لازم است که شیخ مفید در ارشاد، طبرسی در اعلام الوری، طبری در تاریخ طبری و … نام این بانو را همان لیلا ذکر کرده‎اند؛[6] از این رو اطلاق نام «ام لیلی» بر آن بانو صحیح نیست.
[1]. حماسة حسینی، مرتضی مطهری، ج 1، ص 26 - 27، چاپ 21، قم، انتشارات صدرا، سال 1373 هـ ش.
[2]. منتهی الآمال، شیخ عباس قمی ،ص 375.
[3]. همان، ص 541.
[4]. تاریخ الامم و الملوک، محمد بن جریر الطبری، ج 4، چاپ پنجم، بیروت، موسسه اعلمی للمطبوعات، سال 1409 هـ ق، ص 340.
[5]. بررسی تاریخ عاشورا، دکتر محمد ابراهیم آیتی، ص 123.
[6]. علی الاکبر، سید عبدالرزاق مقرّم، ص 14.